کلید اصلی در اصلاح الگوی مصرف     

   قدیم ها که از شوفاژ و بخاری گازی خبری نبود یکی از وسایل گرم کننده منازل، چراغ های فتیله ای بود. این چراغ ها اگر خوب تنظیم نمی شد و فتیله از حد مطلوب، بالاتر یا پایین تر بود اولاً آن نور آبی و دلپذیر و پرانرژی را دیگر نداشت، ثانیاً چراغ، دود می کرد و بوی نفت، تمام اتاق را بر می داشت و در کل، آثار سوء آن برای اهالی منزل، به مراتب بیشتر از حرارتی بود که ایجاد می کرد.
          زندگی ما نیز مانند همین چراغ فتیله ای است. اگر در آن « اعتدال» که حد مطلوب در هر کاری است رعایت نشود به جای آن که مفید، دلنشین و اثربخش باشد، موجب تنفر و بیزاری خواهد شد. ما باید در هر کار،   حدِ اعتدال را بشناسیم و بر رعایت آن پافشاری کنیم. « اسراف» که همان خروج از حد و میل به جانب افراط است گرچه ممکن است به انجام کار بینجامد اما موجب صرف هزینه اضافه و آثار سوء فراوان خواهد شد.

          کلید اصلی در « اصلاح الگوی مصرف» که از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان شعار سال، انتخاب شده است، همین رعایت اعتدال است. اساساً هر حرکت و پیشرفتی نیازمند سوخت و هزینه است، پس باید مصرف کرد تا حرکت کرد. لذا همچنان که فرمودند، اصلاح الگوی مصرف به معنای مصرف نکردن نیست، بلکه درست مصرف کردن است. خرج و هزینه ای که موجب حرکت به سمت هدف می شود به شرطی به جا خواهد بود که اولاٌ تناسب معقولی بین هزینه و میزان حرکت وجود داشته باشد، به نحوی که با کمترین هزینه، بیشترین مسافتِ ممکن     طی شود، ثانیاً هدف، موضوعی ارزشمند بوده و برای ما فایده ای در بر داشته باشد، ثالثاً ارزش هدف، تناسب قابل قبولی با میزان هزینه انجام شده برای نیل به آن داشته باشد، رابعاً صرف هزینه برای رسیدن به هدف، آنقدر عوارضِ جانبی سوء نداشته باشد که ارزشمندی هدف را تحت تأثیر خود قرار داده و ضررِ رسیدن به هدف را از فایده آن بیشتر نماید.
          به عنوان مثال، فرض کنید دمای اتاقی را می خواهید از 3 درجه به 22 درجه سانتی گراد برسانید. در این ارتباط کارهایی که ذیلاً به آن اشاره می کنیم تماماً بر خلاف الگوی صحیح مصرف است و باید از آن اجتناب کرد:
          ـ با وجود سوخت ارزان از سوخت گران تر استفاده شود.
          ـ راههای خروج گرمای اتاق، مسدود نشده باشد.
          ـ اتاق، فاقد دستگاه کنترل دما باشد.
          ـ در اتاق، اجناس و یا موادی باشد که به دمای مطلوب، حساسیت داشته باشد و باعث فاسد شدن آن گردد.
          ـ گرم کردن اتاق، از طریقی باشد که موجب تولید گازهای خطرناک و مضر برای سلامتی انسان شود و ....
          به این ترتیب در هر کاری باید به همین صورت دقت کرد تا مجموع امکانات مختلفی که صرف انجام آن کار می شود به جا مصرف گردد و فایده لازم را در پی داشته باشد.
اسلام در الگوی صحیح مصرف، پرهیز از دو چیز را مورد تأکید قرار می دهد: یکی پرهیز از اسراف است و دیگری « قَتر»(1). اسراف یعنی میل به جانب افراط در مصرف و قَتر یعنی میل به جانب تفریط در مصرف. آنچه سفارش شده، رعایت حد وسط بین این دو است که همان « اعتدال» می باشد. قرآن در سوره فرقان آیه 67 بندگان نمونه خداوند را به لحاظ هزینه و مصرف کردن با چنین الگویی معرفی می کند: آنها کسانی هستند که هرگاه انفاق می کنند (هزینه و مصرف می کنند) نه اسراف می کنند و نه سخت می گیرند « قَتر».

          سپس در ادامه آیه، حقیقت مهمی مطرح می شود و آن این که « قِوام» که همان ثبات و پایداری است در شرایطی ایجاد می شود که حد بین این دو، یعنی « اسراف» و « قَتر» رعایت شود.
          بله، شرایط پایدار و با ثبات اقتصادی در هر محیط اجتماعی، از یک خانواده گرفته تا یک کشور، زمانی به وجود می آید که اولاً تولید، رونق داشته باشد و بتوان درآمد ایجاد کرد، ثانیاً درآمدِ حاصل را به مصرف در امری مفید رساند، ثالثاً در مصرف، نه افراط کرد و نه تفریط. رعایت این امور، موجب می شود تا چرخه تولید و مصرف، همواره با قدرت در چرخش باشد و روز به روز به توان ِاقتصادی اجتماع مورد نظر بیفزاید.
          البته رعایت اعتدال، قاعده کلی است و در تمامی مصارف، اعم از این که از جنس مادی یا غیرمادی باشد، به عنوان اصل اساسی به کار می آید. حتی در آن  جایی که می خواهیم بذل محبت کنیم و به دیگران علاقه نشان دهیم، باید الگوی مصرف را رعایت کنیم که اولین اصل در آن « اعتدال» است. نه در اظهار محبت، زیاده روی کنیم که به چاپلوسی و تملّق بیفتیم و موجب لوس شدن طرف مقابل شویم و نه از محبت به دیگران دریغ کنیم که به نخوت و تکبر بیفتیم و تنفر دیگران را از خود، موجب شویم.
          دعوت به « اصلاح الگوی مصرف» دعوت از عموم است. هرکس در هرجایی است باید در مصارف خودش بازنگری داشته باشد، همه اقلام مصرفی خود را مدّ نظر قرار دهد، حتی زمان، که چگونه و برای چه منظوری مصرف می شود. هزینه و فایده را بسنجد و تلاش کند از آنچه هزینه می کند بیشترین فایده را ببرد، در هرکاری که مفید نیست هزینه نکند، به قدری که فایده دارد هزینه نماید، از آنچه مورد نیاز است، کمتر هزینه نکند که خسارت نتیجة ناقص، مضاعف است.
ـ ـ‌ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ‌ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ‌ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ‌ ـ ـ ـ ـ ـ
وَ عِبادُ الرَّحمنِ الَّذینَ ......... وَ الَّذینَ اِذا اَنفَقُوا لَم یُسرِفُوا وَ لَم یَقتُرُوا وَ کانَ بَینَ ذلِکَ قَواماً ـ و بندگان خاص خدای رحمان آنان هستند که ........ و آنانند که هنگام انفاق، اسراف نکرده و بخل هم نورزند، بلکه احسان آنها در حد اعتدال باشد. (سوره فرقان، آیات 67 ـ 63 )